Blog Archives

Περί του πάθους του θυμού...

3/26/2015

«Εί τις θυμού κεκράτημεν, ούτος δαιμόνιον κεκράτημεν»
(Όσιος Ευάγριος)

Γράφει ο πατήρ Κωνσταντίνος Παπανάτσιος

Ο κάθε άνθρωπος πάσχει από την ασθένεια των παθών. Μια από αυτές είναι το πάθος του Θυμού. Ποιος μπορεί άλλωστε, να πει με βεβαιότητα ότι δεν έχει πειραχτεί από τον θυμό;

Το πάθος του θυμού είναι ένα πάθος, σαν όλα τα άλλα πάθη που δεν κάνουν διακρίσεις. Δεν εξαιρεί κανέναν άνθρωπο. Είτε νέος είτε γεροντότερος, είτε πιστός είτε άπιστος, είτε μορφωμένος είτε ολιγογράμματος, είτε πλούσιος είτε φτωχός, είτε άνδρας είτε γυναίκα, όλοι πειράζονται από το πάθος αυτό, του θυμού.

Το πάθος αυτό αλλοιώνει την όψη του ανθρώπου και του αφαιρεί την σύνεση και την πραότητα. Πολλές φορές μάλιστα, λόγω της ταραχής, επιφέρει στο νου και στην ψυχή του ανθρώπου, έχθρες, χωρισμούς, διαζύγια, ακόμη και φονικά.

Λέει ο Όσιος Ευάγριος: «ει δε τις τούτω τω πάθει δεδούλωται, ούτος μοναδικού βίου εστί παντελώς αλλότριος, και ξένος των οδών του Σωτήρος ημών [...] Ουδέν μιαν γαρ σχεδόν των αρετών δεδοίκασιν (φοβούνται) οι δαίμονες, ως πραΰτητα. [...] Ει δε τις βρωμάτων μεν, και πομάτων, απέχοιτο, θυμόν δε λογισμοίς πονηροίς ερεθίζει, ούτος έοικε ποντοπορούση νηί (πλοίο) και εχούση δαίμονα κυβερνήτην».

Ο άνθρωπος που με το παραμικρό θυμώνει, εξυπηρετεί το πανούργο δαιμόνιο του θυμού και το βοηθά να επιτελέσει τον φρικτό σκοπό του. «Σφόδρα τω σκοπώ των δαιμόνων ο θυμός ημών συμβάλλετε παρά φύσιν κινούμενος και πρός πάσαν αυτών κακομηχανίαν γίνεται χρησιμώτατος [...]» (Όσιος Ευάγριος). Είναι βέβαιο λοιπόν, ότι το πάθος του θυμού δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να συνεργαστεί με τους συνανθρώπους του, διότι δεν τους αφήνει ο δαίμονας της υπερηφάνειας, που νομίζει ότι γνωρίζει τα πάντα, σαν τον αλάθητο πάπα. Ο άνθρωπος του θυμού είναι πάντοτε ακοινώνητος, θέλει πάντοτε να επιβάλει την γνώμη του, έστω κι αν είναι λανθασμένη. Ο θυμός είναι ξένος από την φύση του ανθρώπου. Ο Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Αλλόφυλος παίς εστι και παιδίσκη, ο θυμός και η επιθυμία [...]». Πραγματικά δεν ανήκει στην φύση του ανθρώπου ο θυμός, ο οποίος το μόνο που οφείλει είναι μόνον να αγαπά τον συνάνθρωπό του.

Η προσπάθεια μας να αποστραφούμε από το πάθος του θυμού, μας απαλλάσσει από κάθε πονηρό λογισμό, γι αυτό και ο Όσιος Θαλάσσιος μας λέει: «Κράτει γενναίως θυμού και επιθυμίας, και πονηρών λογισμών τάχιστα απαλλάττη».

Τον μοναδικό θυμό τον οποίο δικαιούμαστε και πρέπει να έχουμε όλοι μας, είναι ο θυμός κατά της αμαρτίας, κατά της ανήθικης διαστροφής και συναναστροφής. Για να απαλλαχτούμε από το πάθος του θυμού χρειάζεται η πίστη, η μετάνοια, η ταπείνωση, η προσευχή στον Ιησού Χριστό, η υπομονή του Ιώβ, η μακροθυμία και η αμνησικακία. Ο Όσιος Θαλάσσιος μας λέει: «Ίστησι τον θυμόν μακροθυμία και αμνησικακία. Μειοί δε αυτόν αγάπη και συμπάθεια». «Αγώνισαι αγαπήσαι πάντα άνθρωπον εξίσου και απελαύνεις συλλήβδην πάντα τα πάθη σου».

Μακάριοι! είναι εκείνοι οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν απαλλαχτεί από το θανατηφόρο πάθος του θυμού, διότι μόνο και μόνο τότε θα κληρονομήσουν την Βασιλεία του Θεού.

0 Comments

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ, Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ

3/24/2015

0 Comments

ὑπό π.Νικηφόρου Νάσσου

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἑορτάζει κατ᾿ ἔτος στίς 12 Μαρτίου ἕναν μεγάλο Πατέρα, πνευματέμφορο ἱεράρχη καί σοφό Διδάσκαλο, τόν Γρηγόριο, πάπα Ρώμης, τόν ἐπονομαζόμενο Μέγα, ἤ Διάλογο. Αὐτός ὁ Πατήρ ἔζησε στήν πρό τοῦ σχίσματος τοῦ παπισμοῦ ἐποχή καί ἀνεδείχθη μεταξύ τῶν μεγάλων Ἁγίων τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης.

Σημειώνοντας κάποια βιογραφικά στοιχεῖα θά ποῦμε ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος, γόνος ἀρχαίας ἐπιγφανοῦς συγκλητικῆς οἰκογενείας, εἶδε τό φῶς τῆς ζωῆς αὐτῆς στή Ρώμη τό ἔτος 540 μ.Χ. Οἱ γονεῖς του Γορδιανός καί Συλβία ἀνῆκαν στήν ὑψηλή κοινωνία τῆς πόλεως, διακρινόμενοι για την ὑλική εὐμάρεια ἀλλά καί γιά τήν κατά Θεόν ἀρετή. Ὁ ὑψίνους καί χαρισματικῶς ἐκ νεότητος αὐτοῦ Γρηγόριος σπούδασε νομικά και ἔγινε ἀστυδίκης (praetor urbanus). Ὅμως, τά πλούτη καί τά ὑψηλά κατά κόσμον ἀξιώματα δέν μαγνήτισαν τήν θεοΐκελο καρδία του, ἡ ὁποία ἀναπαυόταν στήν ἀναζήτηση τοῦ ἀκτίστου «ἐν αἰσθήσει ψυχῆς» καί ἐπιζητοῦσε τήν εἴσοδο στό θεῖο γνόφο τῆς Θεολογίας ἐν Πνεύματι. Γι᾿ αὐτό καί ἐπεδόθη στήν πρακτική ἀρετή γιά νά φθάσει στήν ὑψοποιό ταπείνωση καί τήν ἐσωτερική ἡσυχία, αὐτήν πού ὁ Ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ συγγραφέας τῆς Κλίμακος ἀποκαλεῖ «ἐπιστήμην τῶν λογισμῶν». Αὐτήν τήν πρακτική καί τή θεωρητική ἀρετή καί τήν βιουμένη θεία ἕνωση καί ἀνάκραση δίδαξε ὁ Γρηγόριος ἀργότερα μέσα ἀπό τά πλούσια θεολογικῶς ἔργα του

Ὁ θεῖος πόθος καί ἡ ἔφεση πρός τήν ψυχοσωματική ἀφιέρωση τόν ὁδήγησε στό νά ἀνεγείρει ἱερές Μονές καί ἀκόμη στό νά μετατρέψει καί τήν ἴδια τήν οἰκία του σέ μοναστῆρι, ἀφιερώνοντάς το στόν ἅγιο ἀπόστολο Ἀνδρέα τόν Πρωτόκλητο καί καλώντας ἕναν Γέροντα ὀνόματι Βαλεντίωνα νά ἀναλάβει ὡς ἡγούμενος ἐκεῖ, ἐνῶ συγχρόνως ἐκάρη καί ὁ Γρηγόριος μοναχός, ἐπιλέγοντας συνειδητά νά ζεῖ τήν ζωή τοῦ ὑποτακτικοῦ μέσα στήν ἴδια τήν οἰκία του! Μετά ἀπό τρία χρόνια ἐχειροτονήθη διάκονος. Ἀπεστάλη δέ στήν Κωνσταντινούπολη ὡς ἀποκρησάριος, ὅπου παρέμεινε ἐπί ἐπτά ἔτη. Τό ἀξιωσημείωτο ὅμως εἶναι πώς ἐκεῖ βρισκόμενος, ἐνῶ εἶχε τήν εὐκαιρία, δέν θέλησε νά μάθει τήν ἐλληνική γλώσσα.

Μετέπειτα, ὅταν τό ἔτος 590 ἀσθένησε ἀπό λοιμό καί ἀπέθανε ὁ πάπας Πελάγιος Β΄, ὁ κλῆρος καί ὁ λαός τῆς πόλεως ἐστράφη στόν Γρηγόριο καί παρά τήν θέλησή του κατέστη διάδοχος τοῦ Πελαγίου, ἤτοι πάπας/ἐπίσκοπος Ρώμης. Ὅ Ἅγιος ἔζησε στήν ὀρθόδοξη τότε Δύση, τήν ἐποχή πού ὑπῆρχε καί ἐβιώνετο ἡ κοινή Παράδοση δόγματος καί ἦθους, θεολογίας καί θεογνωσίας καί στά δύο τμήματα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, κάτι πού χάθηκε στά μετέπειτα χρόνια στό δυτικό τμῆμα, μετά ἀπό τήν κατάληψή του ἀπό τούς Φράγγους καί τήν εἰσαγωγή τοῦ σχολαστικοῦ πνεύματος.

Ὁ ἐπαξίως κληθείς ὡς Μέγας Γρηγόριος, ἀπό τήν ὑψηλή ἀρχιπισκοπική καθέδρα ἐπί δεκατρία περίπου ἔτη ἀνεδείχθη δεξιοτέχνης καί μεγαλοφυής1. Ἐποίμανε δέ ἀνύστακτα, συνετά, πεφωτισμένα καί μέ πολλήν σοφία τόν λαό τοῦ Θεοῦ, καθιστάμενος παράδειγμα ἀρίστου οἰακοστρόφου καί καλοῦ ποιμένος, «στόμα γρήγορον τῆς Ἐκκλησίας καί νομεύς ἄριστος τοῦ θείου λόγου» ὅπως λεγει τό Ἀπολυτίκιό του. Ποιμαντικῶς δέ καί θεολογικῶς ὠφέλισε πολύ τήν Ἐκκλησία. Πολέμισε πλάνες καί ἐκτροπές, ὅπως λ.χ. τήν Συνοδικῶς καταδικασμένη σιμωνία καί ἀντιμετώπισε ἐπιτυχῶς κάποιους αἱρετικούς, ὅπως λ.χ. τούς Δονατιστές στή Βόρεια Ἀφρική κ.ἄ. Ἀκόμη, ἀναδιοργάνωσε τήν ἐκκλησιαστική ζωή, ἐκλαΐκευσε τήν δογματική Διδασκαλία ὥστε νά εἶναι κατανοητή ἀπό τόν ἁπλό πιστό, καί ἀναθεώρησε τήν λατινική λειτουργία, εἰσάγοντας τό γρηγοριανό μέλος καί ἱδρύοντας Σχολή ἱεροψαλτών (Schola cantorum). Ἐνήργησε πολλά κατά Θεόν ἔργα, πλήν ὅμως δέν ὑψηλοφρόνησε, ἀλλ᾿ ἀντιθέτως, ἡ ἁγία του ψυχή εἶχε μόνιμον «σύνοικον» τήν ὑψοποιό ταπείνωση!

Χρακτηριστικό παράδειγμα βαθυτάτης ταπεινοφροσύνης τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ἀποτελεῖ μεταξύ ἄλλων καί τό γεγονός ὅτι ὑπέγραφε ὄχι ὡς ἀρχιεπίσκοπος ἀλλά ὡς δούλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ (servus servorum Dei) καί τόν τίτλο αὐτόν εἰσήγαγε ὁ ἴδιος γιά τούς πάπες, σέ ἀντίθεση μέ τόν τίτλο τοῦ «Οἰκουμενικοῦ» πού ἀποδόθηκε στόν Ἰωάννη Δ΄ τόν Νιστευτή, Πατριάρχη Κων/πόλεως τό 588 μ. Χ. (βλ. Βιβλία Δ΄ Διαλόγων περί τοῦ βίου καί τῶν θαυμάτων Ἰταλιωτῶν πατέρων καί περί τῆς αἰωνιότητος τῶν ψυχῶν2). Ὅμως, κατά τούς ἱστορικούς, ἡ συγκεκριμένη φράση καί ἐπιθυμία τοῦ Ἁγίου νά ὀνομάζεται ὁ ἐπίσκοπος Ρώμης δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ, δέν ἐμπεριέχει μόνο ταπεινοφροσύνη, ἀλλά καί ἔμμεση διαμαρτυρία γιά τόν τίτλο Οἰκουμενικός πού ἀποδώθηκε στόν πατριάρχη Κων/πόλεως, ἐνῶ ὁ Γρηγόριος θεωροῦσε ὑπεροχικό τόν θρόνο τῆς Ρώμης. Ἐντούτοις, στά κείμενά του πρόβαλε τό πρωτεῖο τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου (βλ. Βιβλίο Ποιμαντικοῦ κανονισμοῦ).3

Ὁ Γρηγόριος εἶχε διαφοροποιηθεῖ ἀπό τούς Βυζαντινούς καί στήν ἀντίληψη περί τῶν σχέσεων τῆς Ἐκκλησίας μέ τό κράτος. Πεποίθησή του ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ ἦταν ὅτι ὁ πάπας εἶναι πάνω ἀπό τον ἔξαρχο, σέ ἀντίθεση μέ τούς διαδόχους τοῦ Ἰουστινιανοῦ οἱ ὁποῖοι ἔλεγαν πώς ἡ Ἰταλία ὑπαγόταν στόν αὐτοκράτορα ὅπως καί ἄλλες ἐπαρχίες τῆς αύτοκρατορίας, ἀφοῦ το κράτος δέν εἶναι μέσα στην Εκκλησία, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία εἶναι μέσα στό κράτος. Ὁ Γρηγόριος φαίνεται ὅτι φρονοῦσε τό ἀντίθετο.

Ὁ Μέγας ἱεράρχης τῆς Δύσεως καί πρῶτος πάπας τοῦ μεσαίωνα, ὅπως σημειώνουν οἱ ἱστορικοί, ὑπῆρξε δεξιοτέχνης καθώς προελέχθη καί χειρίστηκε καταστάσεις σέ ὅλα τά ἐπίπεδα, πολιτικό καί ἐκκλησιαστικό, ἀρκετά διπλωματικά, προκειμένου νά ἐπιτύχει τό καλύτερο. Εἶχε βεβαίως μεγάλο χάρισμα διοικητικό. Θεωρήθηκε μάλιστα κυβερνήτης τῆς πόλεως λόγῳ τῶν ἔργων πού μέ δικά του ἔξοδα ἔπραξε, ὅπως λ.χ. ἀπελευθέρωση αἰχμαλώτων, συντήρηση νοσοκομείων, παροχή βοηθείας σέ κατεστραμμένους Ναούς ἀπό τούς Λογγοβάρδους κ.ἄ., διότι ὁ βυζαντινός ἔξαρχος τῆς Ραβέννας δέν μποροῦσε νά βοηθήσει τή Ρώμη. Χαρακτηριστικό τοῦ κῦρους τοῦ πάπα Γρηγορίου ἦταν ὅτι αὐτός πλήρωνε τόν μισθό τῶν στρατιωτῶν στίς ἐπιδρομές τῶν Λογγοβάρδων.4 Ἤρθε δέ καί ὁ ἴδιος σέ ἐπαφή μέ τούς Λογγοβάρδους καί ἔκανε διαπραγματεύσεις, ὄχι μόνο ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀλλά καί για δικό του λογαριασμό.5

Μεταξύ ἄλλων δραστηριοτήτων του, πρέπει να σημειωθεῖ ὅτι στήν δική του ποιμανική μέριμνα ὀφείλεται ὁ ἐκχριστιανισμός τῶν Ἀγγλοσαξώνων κατοίκων τῆς Μ. Βρεταννίας, διά τῆς ἀποστολῆς ἱεραποστολικῆς ὁμάδος ὑπό τόν Αὐγουστίνο.6 Ἐπίσης, ὅπως ἀναφέρει ὁ πατρολόγος Π. Χρήστου, ὁ Μέγας Γρηγόριος γεφύρωσε μέ πολύ κόπο τό σχίσμα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Β. Ἰταλίας ἀπό τή Ρώμη πού εἶχε προκληθεῖ ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ Ἐκκλησία αὐτή ἀπέριπτε τήν καταδίκη τῶν λεγομένων Τριῶν Κεφαλαίων, ἐκχριστιάνισε Γερμανούς ἐπιδρομεῖς τῆς Βρεταννίας καί εἵλκυσε σταδιακά στήν ὀρθόδοξο Πίστη τούς Λογγοβάρδους οἱ ὁποῖοι ἦσαν οἱ μισοί εἰδωλολάτρες καί οἱ ἄλλοι μισοί ἀρειανοί.7

Ἐπιπλέον, νά σημειώσουμε ἀπό ἱστορικῆς πλευρᾶς ὅτι ὁ Γρηγόριος ἐπανίδρυσε τό Βικαριάτο τῆς Ἀρελάτης, γιά νά μπορεῖ νά ἐπιδρᾶ στή χώρα.8

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος πέραν τῶν ἄλλων ἀνεδείχθη καί συγγραφεύς περισπουδάστων ἔργων, τά ὁποῖα κοσμοῦν την πατερική μας Γραμματολογία καί ἀποδίδουν τό ἄρωμα τῆς θεολογικῆς, λιπαρᾶς γνώσεώς του καί τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἠγιασμένης βιοτῆς του. Ἡ ἐργογραφία του Γρηγορίου εἶναι πλούσια καί πολυειδής καί χαρακτηρίζεται ἀπό τήν ἁπλότητα του λόγου, τήν σαφήνεια, τόν καλό χειρισμό τῆς γλώσσης καί τήν θεολογική ἐμβρίθεια.

Μεταξύ τῶν λαμπρῶν κειμένων του ξεχωρίζει τό ἔργο πού ἐπιγράφεται «Διάλογοι», ἐξ᾿ οὗ καί ἡ δοθεῖσα ἐκ τῶν Ἀνατολικῶν προσωνυμία του.

Τό ἔργο αὐτό χωρίζεται ἀπό τόν Ἅγιο συγγραφέα σέ 150 κεφάλαια, καί αὐτά διαμοιράζονται σε 4 βιβλία ὡς ἑξῆς: 12 στό Ι, 38 στό II, 38 στό ΙΙΙ καί 62 στό IV. Σ᾿ αὐτό τό ἔργο, ὑπό μορφήν διαλόγου πρός διάκονο Πέτρο, ὁ Γρηγόριος ἐκθέτει θαυμαστούς βίους Ἰταλῶν Ἁγίων (καί διεξοδικῶς ἀναφέρεται στόν Ὅσιο Βενέδικτο), ἐμφανίσεις κεκοιμημένων πρός ἀπόδειξιν τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς (κατά χάριν), ὅπως ἐπίσης καί λειτουργικό ὑλικό. Γενικά, τό περιεχόμενο τῶν κεφαλαίων τῶν «Διαλόγων» εἶναι διηγήσεις, ἀλλά καί ἀναπτύξεις θεωρητικές καί θεολογικές. Οἱ διηγήσεις περιέχει πλῆθος θαυμαστῶν γεγονότων πού ἐνήργησαν Χάριτι θείᾳ Ἅγιοι ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὁράματα καί ἄλλες θεῖες ἐνέργειες ἐπ᾿ ἀγαθῷ σκοπῷ.

Τό βιβλίο τῶν Διαλόγων ἀγαπήθηκε πολύ ἀπό τούς Ὀρθοδόξους λόγῳ τοῦ πνευματικοῦ και τα μέγιστα διδακτικοῦ περιεχομένου του καί στήριξε πολλές ψυχές. Ὡστόσο, πέραν τοῦ θεολογικοῦ βάθους τῶν «Διαλόγων», ὑπάρχουν καί πολλές ἀναφορές σέ ἱστορικά γεγονότα πού ἀφοροῦν τίς βαρβαρικές ἐπιδρομές στό Ἀνατολικό τμῆμα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καί τήν κατάληψή του ἀπό μέρους τῶν Φράγγων, Λομβαρδῶν, Γότθων, Βανδάλων κ.ἄ.

Τόν ὄγδοο αἰῶνα ὁ πάπας Ζαχαρίας μετέφρασε τούς «Διαλόγους» στήν ἑλληνική γλώσσα.9 Τό ἔργο αὐτό συμπεριλαμβάνεται στήν πατρολογία τοῦ Migne (MPG) στόν 77Ο Τόμο. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι κυκλοφορεῖται ἀπό τό ἔτος 1988 τό βιβλίο «Βίοι ἀγνώστων Ἀσκητῶν», τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, σέ μετάφραση ἀπό τά Λατινικά πού ἔγινε ἀπό τόν Ἁγιορείτη ἱερομόναχο Ἰωάννη, Ἁγιαννανίτη καί ἐξεδόθη ὑπό τῆς Μοναστικῆς ἀδελφότητος τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ἁγίας Ἄννης.

Καί ἄλλα ἔργα τοῦ Γρηγορίου πάπα Ρώμης τοῦ Διαλόγου κοσμοῦν καί καλύνουν τήν πατερική Γραμματεία τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως λ.χ. τό κυριώτερο θεολογικό του ἔργο, τά «Ἠθικά στόν Ἰώβ»10, οἱ 40 ὁμιλίες του στά Εὐαγγέλια, οἱ ἐπιστολές του, το βιβλίο τοῦ ποιμαντικός κανονισμοῦ (Liber regoule pastoralis), ἡ ἑρμηνεία στό Ἆσμα τῶν Ἀσμάτων κ.ἄ.11

Ὁ Μέγας Γρηγόριος τῆς Ρώμης συνέγραψε ἐπίσης καί τήν θεία Λειτουργία τῶν Προηγιαμένων Δώρων, ἡ ὁποία τελεῖται στήν ὀρθόδοξη Ἀνατολή κατά τήν πένθιμη περίοδο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς (κατά κανόνα Τετάρτη καί Παρασκευή) καί τήν Μ. Ἐβδομάδα.

Πρίν κλείσουμε τήν ἀναφορά μας αὐτή στόν ἱερό Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας, Γρηγόριο τόν Διάλογο, θά παραθέσουμε ἕνα πολύ διδακτικό ἀπόσπασμα μέσα ἀπό τά θεολογικώτατα κείμενά του, στό ὁποῖο παρουσιάζει ἐκφαντικά τήν τραγικότητα τῆς ἁμαρτίας τοῦ ἀνθρώπου διά τῆς ἀπωλείας τῆς Χάριτος καί θεωρίας τοῦ Θεοῦ μετά τήν πτώση καί ἔξοδό του ἀπό τόν ἐπίγειο Παράδεισο.

«Ὅταν ὁ προπάτορας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἐξαιτίας τοῦ ἁμαρτήματος ἀποδιώχτηκε ἀπό τίς χαρές τοῦ Παραδείσου, ἦρθε σέ αὐτήν τήν ταλαιπωρία τῆς ἐξορίας καί τῆς τυφλότητας πού τώρα ὑποφέρουμε, γιατί μέ τήν ἁμαρτία ὁ ἴδιος σκορπίστηκε ἔξω ἀπό τόν ἑαυτό του καί δέν μποροῦσε πιά νά βλέπει τίς χαρές ἐκεῖνες τῆς οὐράνιας πατρίδας, πού προηγουμένως θεωροῦσε. Στόν Παράδεισο ὁ ἄνθρωπος εἶχε συνηθίσει νά ἐντρυφᾶ στους λόγους τοῦ Θεοῦ καί χάρις στήν καθαρότητα τῆς καρδίας καί τό ὕψος τῆς θεωρίας νά παρευρίσκεται ἀνάμεσα στά πνεύματα τῶν μακαρίων ἀγγέλων. Ἀλλά ὅταν ἔπεσε ἀπό ἐκεῖ, ἔφυγε ἀπό ἐκεῖνο τό νοερό φῶς, μέ τό ὁποῖο ἦταν γεμᾶτος. Ἀπό ἐκείνου τήν σάρκα γεννημένοι κι ἐμεῖς, μέσα στήν τυφλότητα αὐτῆς τῆς ἐξορίας, ἀκοῦμε βέβαια πώς ὑπάρχει οὐράνια πατρίδα, ἀκοῦμε πώς πολίτες της εἶναι οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ, ἀκοῦμε πώς σύντροφοι αὐτῶν τῶν ἀγγέλων εἶναι τά πνεύματα τῶν τελείων δικαίων».12

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Διάλογος ἐκοιμήθη στίς 12 Μαρτίου τοῦ ἔτους 604 καί κατ᾿ αὐτήν τήν τιμᾶται ἀπό τήν Ἀνατολή καί τή Δύση ἡ ἱερά μνήμη του. Στή Δύση ἀναγνωρίστηκε ὡς ἕνας ἐκ τῶν τεσσάρων μεγάλων Διδασκάλων της. Αὐτοί εἶναι: Ὁ ἅγιος Ἱερώνυμος, ὁ ἅγιος Αμβρόσιος ἐπίσκοπος Μεδιολάνων, ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ἐπίσκοπος Ἱππῶνος καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Μέγας, ὁ Διάλογος.

Μάρτιος 2015.
___________________________________________________
1 Π. Χρήστου, Ἐκκλησιαστική Γραμματολογία, τόμ. Α΄, σελ. 386.
2 ὅπου π.
3 «Petrus namgve auctore Deo sanctae Ecclesiae principatum tenens…» Liber Regulae Pastoralis II,6, 88-89.
4 Ἰ. Ἀναστασίου, Ἐκκλησιαστική ἱστορία,ἐκδ. Ἐπίκεντρο,Θεσσαλονίκη, Τόμ. Α΄, σελ. 461-462.
5 ὅπου π. σελ. 462.
6 Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια , τόμ. 4, σελ. 820.
7 Π. Χρήστου, Ἐκκλησιαστική Γραμματολογία, τόμος Α΄, σελ. 386.
8 Ἰ. Ἀναστασίου, Ἐκκλησιαστική ἱστορία, σελ. 462.
9 ΘΗΕ, 4, 821
10 ὅπου π. Ἐκκ. Γραμματολογία, σελ. 387.
11 ΘΗΕ, 4, 821.
12 Βλ. Βίοι ἀγνώστων ἀσκητῶν, ἔκδοσις Ἀδελφότητος ἱερομ. Ἰωάννου, Κελλίον «Κοίμησις τῆς Θεοτόκου», Ἁγία Ἄννα, Ἅγιον Ὄρος, 1988, σελ. 278 -279.

0 Comments

Ἀπόσπασμα Λόγου εἰς τὴν Κυριακὴν Δ’ τῶν Νηστειῶν, περὶ Προσευχῆς

3/22/2015

0 Comments

[...] Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ, ἀγαπητοί, εἶναι ἀνάγκη προερχομένη ἐκ τῆς ἀτελοῦς καὶ ἀσθενοῦς φύσεως ἡμῶν. Ἐξ ὅλων τῶν ζώων μόνος ὁ ἄνθρωπος ἐξέρχεται γυμνός, ἄοπλος καὶ κλαυθμηρίζων ἐκ κοιλίας μητρός· καὶ οἱ κλαυθμηρισμοὶ ἐκεῖνοι εἶναι τὸ προανάκρουσμα τῶν θλίψεων, αἵτινες περιμένουσιν αὐτὸν ἐν τῇ κοιλάδι ταύτῃ τοῦ κλαυθμῶνος.

Εἰς πάσας τὰς θλίψεις τοῦ βίου δὲν δύναται ν’ ἀντιστῇ, διότι εἶναι ἀσθενής, δὲν δύναται ν’ ἀπωθήσῃ πάντα πειρασμόν, διότι φέρει τὴν φύσιν τοῦ Ἀδὰμ τὴν ἁμαρτωλόν· δὲν δύναται νὰ παλαίσῃ ἀποτελεσματικῶς πρὸς τὸ διπλοῦν κακόν, τὸ φυσικὸν καὶ ἠθικόν, ὥστε νὰ κατανικήσῃ αὐτό. Ἐκ τούτου ἔχει μεγίστην ἀνάγκην συνδρομῆς. Ἀλλὰ τίς δύναται νὰ παράσχῃ αὐτήν; Οἱ ὅμοιοί του; Ἀλλὰ καὶ οὗτοι εἶναι ὁμοιοπαθεῖς, ἁμαρτωλοὶ καὶ δυστυχεῖς, μὴ δυνάμενοι νὰ ἐπουλώσωσι τῆς τετραυματισμένης αὑτῶν καρδίας τὰς πληγὰς τὰς πολυπληθεῖς. Ἀλλ’ οἱ ἰσχυροί; Ἀλλὰ καὶ οὗτοι ἀνίσχυροι ὡς τὴν αὐτὴν περικείμενοι ἀσθένειαν. Καὶ λοιπόν τίς; Μόνος ὁ Θεός, ἀγαπητοί· μόνος Αὐτὸς δύναται νὰ ἔλθῃ πρὸς ἡμᾶς βοηθὸς καὶ σώσῃ ἀπὸ τῶν περιστοιχούντων ἡμᾶς κακῶν. Διὰ τοῦτο κατ’ ἀνάγκην πρὸς μόνον τὸν Παντοδύναμον καὶ Πανάγαθον Θεὸν καταφεύγομεν καὶ προσευχόμεθα ἐπικαλούμενοι Αὐτόν, ἵνα ἐνισχύῃ ἡμᾶς ἐν τῷ ἀγῶνι τοῦ βίου καὶ βοηθῇ κατὰ τὰς συμφορὰς καὶ ἀπὸ τοῦ ὀλέθρου τῆς ἁμαρτίας σώζῃ ἡμᾶς. Πόσον ἀναγκαία ἀλλὰ καὶ πόσον ἀποτελεσματικὴ αὕτη ἡ συνδρομή! Ἐνῷ ὁ ἀπομακρυνθεὶς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ κατασυντρίβεται ὑπὸ τῆς συμφορᾶς, ὁ ἐπικαλούμενος τὴν βοήθειαν Αὐτοῦ πᾶσαν θλῖψιν ὑπομένει καὶ πᾶν πρόσκομμα ὑπερνικᾷ. Ἄς ἀπολέσῃ οὗτος περιουσίαν, ἄς ἀδικηθῇ, ἄς διωχθῇ· ἵσταται ὡς ἀκλόνητος βράχος ἐν μέσῳ τῶν ἀγρίων τοῦ βίου κυμάτων.
Ἀλλ’ εἶναι ἀνάγκη, παρατηροῦσιν ἐνταῦθα πολλοί, νὰ διεκτραγωδῶμεν προσευχόμενοι πρὸς τὸν Θεὸν τὴν θέσιν ἡμῶν καταλεπτῶς, ἀφοῦ Αὐτὸς ὡς Παντογνώστης τὰ πάντα γινώσκει λεπτομερῶς; Ναὶ εἶναι ἀληθές, ὅτι «Οἶδεν ὁ Οὐράνιος ἡμῶν Πατὴρ ὧν χρείαν ἔχομεν, πρὸ τοῦ ἡμᾶς αἰτῆσαι Αὐτὸν» (Ματθ. στ’ 32)· ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ λησμονῶμεν, ὅτι ἡμεῖς προσευχόμενοι πρὸς τὸν Θεὸν δὲν ἐρχόμεθα περὶ ἀγνώστων πραγμάτων νὰ διαφωτίσωμεν Αὐτόν, ἀλλ’ ἐννοοῦντες τὴν κατάστασιν ἡμῶν σπεύδομεν ὡς ταπεινοὶ ἱκέται νὰ παρακαλέσωμεν Αὐτόν, ὡς εὐπειθῆ τέκνα τὴν καρδίαν ἡμῶν πρὸς Αὐτὸν ν’ ἀνοίξωμεν, τὴν ψυχὴν ἡμῶν ἐνώπιον Αὐτοῦ νὰ ἐκχύσωμεν καὶ διὰ τὰ σφάλματά μας νὰ ταπεινωθῶμεν, καὶ ἐπὶ τῇ ἰδέᾳ, ὅτι ἠξιώθημεν ἡμεῖς οἱ ἁμαρτωλοὶ καὶ ἀσθενεῖς τῆς μετ’ Αὐτοῦ τοῦ Ἁγίου καὶ Παντοδυνάμου Θεοῦ κοινωνίας, ν’ ἀνυψωθῶμεν. [...]

***
Ὀφείλομεν δὲ ν’ ἀποτείνωμεν τὴν προσευχὴν ἡμῶν πρὸς τὸν Θεὸν μετ’ ἀδιασπάστου προσοχῆς καὶ ἄκρας ἀφοσιώσεως, ἔχοντες τὴν διάνοιαν ἡμῶν ὅλως εἰς Αὐτὸν προσηλωμένην καὶ τὴν καρδίαν ἡμῶν τελείως ἀπὸ τῶν γηΐνων ἀπεσπασμένην. Ὁ ἄνευ τῶν οὐσιωδῶν τούτων χαρακτηριστικῶν τῆς ἀληθοῦς προσευχῆς προσευχόμενος μυκτηρίζει τὸν Θεὸν καὶ καταβιβάζει τὴν ἀξίαν τῆς προσευχῆς. Αὕτη εἶναι συνομιλία μετὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ συνομιλία γινομένη διὰ τῆς καρδίας καὶ τοῦ νοῦ καὶ οὐχὶ διὰ μόνων τῶν χειλέων, οὐχὶ βαττολογία, οὐχὶ ἐπίδειξις ἐξωτερικῶν μόνον τύπων, ὡς ἐποίουν οἱ Φαρισαῖοι ἐν τῇ Λατρείᾳ. Ἡ θεία τοῦ Ἰησοῦ Θρησκεία ἀπαιτεῖ ἐν τῇ προσευχῇ ἀφιέρωσιν τοῦ νοῦ καὶ ἀφοσίωσιν τῆς καρδίας. Ἄνευ τῶν στοιχείων τούτων ἡ προσευχὴ εἶναι οὐ μόνον ματαία, ἀλλὰ καὶ βδελυκτὴ τῷ Θεῷ, ὡς εἶπεν ὁ Σωτὴρ πρὸς τοὺς ὑποκριτὰς Ἰουδαίους: «Ὁ λαὸς οὗτος τοῖς χείλεσί με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτοῦ πόρρω ἀπέχει ἀπ’ ἐμοῦ» (Ματθ. ιε’ 8), ἤτοι αἱ διαθέσεις καὶ ἐπιθυμίαι αὐτοῦ εἶναι ἐκ διαμέτρου ἀντίθετοι πρὸς τὸ θεῖον θέλημα. Διὰ τοῦτο ἐν τῇ προσευχῇ ὀφείλομεν ν’ ἀφιέμεθα καὶ ἐμπιστευώμεθα εἰς τὴν ἄκραν τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητα νὰ πράττῃ ὑπὲρ ἡμῶν ὅ,τι ἄν βούληται. Καὶ ὅταν δὲν ἐκτελῶνται παραυτίκα αἱ αἰτήσεις ἡμῶν, πρέπει νὰ εὐλογῶμεν τὸν Θεὸν καὶ νὰ μὴ μικροψυχῶμεν, διότι μόνος ὁ Θεὸς γινώσκει τὸ ἀληθὲς καὶ πραγματικὸν συμφέρον ἡμῶν.

Ἀλλ’ ὁ κύριος χαρακτὴρ τῆς εὐπροσδέκτου προσευχῆς εἶναι ἡ μετάνοια. Δὲν εἰσακουόμεθα προσευχόμενοι ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, διότι προσευχόμεθα ἐν καταστάσει ἁμαρτωλῇ. Αἴρομεν τὰς χεῖρας ἡμῶν πρὸς τὸν Θεόν, ἀλλ’ αὗται εἶναι καθῃμαγμέναι καὶ πλήρεις ἀδικιῶν καὶ ἁρπαγῶν· ὑψοῦμεν τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς Αὐτόν, ἀλλ’ οὗτοι προσηλώθησαν πρὸ μικροῦ εἰς πᾶν αἰσχρόν· κινοῦμεν τὴν γλῶσσαν πρὸς προσευχήν, ἀλλ’ αὕτη κατελάλει πρὸ μικροῦ κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ. Καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν ἔπειτα ὁ Θεὸς νὰ συγκοινωνήσῃ μεθ’ ἡμῶν; Πλησιάζουσί ποτε τὰ ἀντίθετα; ἐπικοινωνοῦσι τὰ ἐχθρικῶς διακείμενα; Βεβαίως οὐχί. Τοιαῦτα εἶναι πρὸς ἄλληλα ἁμαρτία καὶ προσευχή. Ἵνα πρὸς τὸν Φαραὼ παρουσιασθῇ ὁ δεσμώτης Ἰωσήφ, ἐδέησε πρῶτον νὰ ξυρισθῇ καὶ καθαρισθῇ. Οὕτω καὶ ὁ διὰ τῆς προσευχῆς ἐπιζητῶν τὴν μετὰ τοῦ Θεοῦ κοινωνίαν, χρεωστεῖ νὰ καθαρίσῃ ἑαυτὸν διὰ τῆς μετανοίας. Ἄλλως, φραγμὸς πάντοτε ἀνυπέρβλητος θὰ ὑψῶται μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ, φραγμός, ὅν ὕψωσεν οὐχὶ ὁ Θεός, ἀλλ’ ἡ ἁμαρτία.

Ἀλλ’ ἄν ὁ ἁμαρτωλὸς συνέλθῃ εἰς ἑαυτὸν καὶ ζητήσῃ διὰ τῆς προσευχῆς νὰ προσεγγίσῃ πρὸς τὸν Θεόν, τότε βλέπει τὰς ἁμαρτίας αὐτοῦ παρεμβαλλομένας μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ. Ἐπιθυμεῖ τότε νὰ ὁμιλήσῃ πρὸς Αὐτόν, ἀλλὰ δὲν τολμᾷ οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς νὰ ὑψώσῃ πρὸς τὸν Οὐρανόν, καὶ ὡς ὁ Τελώνης κράζει: «Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη’ 13). Ἐκεῖνος δὲ ἐπειδὴ εἶναι πλήρης ἀγάπης καὶ στοργῆς, τὸν τεταπεινωμένον τοῦτον ἁμαρτωλὸν ὡς τὸν Ἄσωτον υἱὸν θὰ δεχθῇ, διότι οὐδένα ἁμαρτωλὸν μετανοοῦντα ἀπωθεῖ, καὶ διὰ τοῦ Αἵματός Του παντὸς ρύπου θὰ τὸν καθαρίσῃ καὶ ἱκανὸν θὰ τὸν καταστήσῃ ἵνα πρὸς Αὐτὸν προσεγγίσῃ.
-------------------------------------------------------------------------------
(+) Θεοδώρου Ζωγράφου, Ἐντρυφήματα καὶ Ἀπηχήματα..., ἤτοι Ἐκκλησιαστικοὶ Λόγοι, τόμος Τέταρτος, τεῦχος Δεύτερον, Βόλος 1950, τύποις Παρασκευόπουλοι Υἱοί, σελ. 459, 463-464 (ὑπεύθυνος ἐκδόσεως ὁ [τότε] Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Νασλίμης).

0 Comments

Περί του πάθους του θυμού...

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ, Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Ἀπόσπασμα Λόγου εἰς τὴν Κυριακὴν Δ’ τῶν Νηστειῶν, περὶ Προσευχῆς

Θεολογικά

Αρχείο άρθρων

Περί του πάθους του θυμού...

﻿ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ, Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ﻿

Ἀπόσπασμα Λόγου εἰς τὴν Κυριακὴν Δ’ τῶν Νηστειῶν, περὶ Προσευχῆς

Θεολογικά

Αρχείο άρθρων

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ, Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ